Hij was een echte Zuid-Afrikaan. Trots op zijn land. En dus moesten Nederlandse, naast alle ellende als aids en apartheid, ook de mooie dingen van zijn vaderland zien. De zwarte cultuur, de intense muziek, de dans.
Voor Raymond Matinyana waren de planken de meest logische plek dat over te dragen. Hij richtte de Afro Vibes Band op, met muzikanten uit alle delen van de wereld, haalde Zuid-Afrikaanse muziekgroepen naar Nederlandse podia en trad op in travestie als Miss Thandi. Hij was geen glamour-travestiet - want, zei hij: "Tina Turner of Dionne Warwick doen twintig duizend anderen al." - maar trad op in traditionele Afrikaanse kleding. Zo werd hij een bekende in de gay scene.
Vorige week woensdag overleed Raymond volkomen onverwachts aan een leveraandoening, veroorzaakt door hepatitis-B. Hij is 32 jaar geworden. Zondag organiseren vrienden en collega's een herdenking in De Melkweg. Het moet groots worden, in zijn stijl. En uiteraard zal de Afrikaanse muziek domineren.
Het was een kort leven, maar wel een geschiedenis. Raymond werd geboren in de township van Port Alfred. Armoede, apartheid, een taboe op homoseksualiteit, kwesties waar hij tegenaan liep. Het was een omgeving die een klein jongetje al vroeg volwassen maakt, zou hij later in een interview zeggen. En over de apartheid: "Het heeft onze mensen zo gebrainwased dat onze ouders niet eens lieten merken wat ze doormaakten, zodat wij dachten dat alles normaal was."
Raymond ging in Soweto naar de middelbare school. De opleiding wist hij te combineren met acteerwerk voor de televisie. Daarna volgde hij in Johannesburg een studie aan de kustacademie. Hij kon terecht bij Up with People, een intercultureel kunstaducatie-programma van een jaar in de Verenigde Staten. In 1991 kwam hij naar Amsterdam, waar hij optrad met de band Tribal Countdown. Hij gaf workshops in Afrikaanse zang en dans, maar ook in de talen Zulu en Xhosa.
Ondertussen bleef de hang naar Zuid-Afrika, naar zijn moeder, broer en zus, die in de township waren achtergebleven. Zodra hij het geld bij elkaar had voor een reis naar 'thuis', ging hij. Op een van die trips raakte hij vastbesloten dat hij iets voor 'zijn' mensen moest doen.
Het was een student in zijn township die uit geldgebrek zijn opleiding moest afbreken, die de drive in Raymond Matinyana aanjoeg. Zelf had hij door onderwijs uit de township en daarmee de gevangenschap van de armoede weten te ontsnappen, dus hij wist hoe het werkte. Eenmaal terug in Amsterdam besloot hij geld in te gaan zamelen. Eerst voor de student, zodat die zijn opleiding kon afmaken, later ook voor anderen.
Samen met drie anderen richtte hij twee jaar geleden de stichting Afro Vibes op, met twee doelen. Het eerste is het Scholarship Project, waarmee jongeren uit de township met studiebeurzen worden ondersteund. Het andere is de uitwisseling van Nederlandse en Zuid-Afrikaanse cultuur - onder meer met het jaarlijkse Afro Vibes Festival.
Raymond Matinyana was een bewogen man. Hij was zoals een bestuurslid van de stichting het noemt, een 'ongehoord netwerker'. Hij kende iedereen, hier en in Zuid-Afrika. En in de gay scene, want niet alleen trad Miss Thandi op in homocaf�s, ook stond Raymond achter de bar van Lellebel. Hij was van het type dat zonder schroom op andere mensen afstapt, ze op hun gemak stelt en ze wet te charmeren met zijn belangstelling.
Hij ging tot het uiterste. In de weken voor het festival zat hij van 's ochtends tot 's avonds laat aan de telefoon. Wanneer mensen begonnen te sputteren dat wat hij wilde toch niet zou lukken, dan werd hij chagrijnig, zegt zijn vriend Jan Blom. Want als je het niet probeert, dan lukt het zeker niet, vond hij.
Raymond was dan ook een man van wie een grote motiverende werking uitging. En hij had moeite met tegenstellingen - die hij als Zuid-Afrikaan immers niet vreemd waren. De frictie tussen arm en rijk, homo en hetero stelde hij aan de kaak, zij het met een kwinkslag.
Hij had nog legio plannen. Droomde van het opzetten van een Boom Chicago op zijn Zuid-Afrikaans. Of een cultureel centrum met Zuid-Afrikaans restaurant. Als het maar een vleugje van zijn land naar Amsterdam zou brengen.
Raymond wordt volgende week in Zuid-Afrika begraven. De familie wilde hem graag thuis hebben en Jan denkt dat het ook beter is, omdat daar 'zijn wereld' is.